نمایش «آلاء» به نویسندگی و کارگردانی محمد کاظم‌تبار  در هفته دوم اردیبهشت‌ماه از سوی مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری، در جشنواره مونودرام کارتاژ تونس به روی صحنه رفت. نمایشی با شیوه‌های خاص اجرا و روایتی نو به جنگ تحمیلی که دومین حضور بین‌المللی‌اش به همت مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری انجام شد. این نمایش، داستان دختری عراقی به نام «آلاء» را روایت می‌کند که در نوجوانی به دنبال اختلاف شدید با پدرش که سرهنگ ارتش رژیم بعثی عراق است به ایران می‌گریزد.  هم‌زمان با جنگ تحمیلی به میدان‌های جنگ می‌رود. در عملیاتی به اسارت عراقی‌ها درمی‌آید و ماجراهایی یکی پس از دیگری برای او اتفاق می‌افتد.

روایتی خاص در قالب نمایش که پیش از این در چهاردهمین جشنواره بین‌المللی دائجون کره‌جنوبی، چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، تئاتر شهر و همچنین سالن اصلی تالار مولوی به روی صحنه رفته بود و هم اکنون نیز با حمایت حوزه هنری در جشنواره مونودراما تونس شرکت کرده است. مونودراما تونس؛ این معتبرترین جشنواره آفریقایی‌عربی دنیا، در این دوره با محوریت مقاومت و صلح در حالی برگزار شد که تنها در یک بخش با عنوان «منتقدین» به صورت رقابتی برگزار و مورد ارزیابی قرار گرفت و در نهایت نمایش «آلاء» به نمایندگی از تئاتر ایران از میان ۱۶کشور شرکت کننده؛ عنوان دومین نمایش جشنواره را از آن خود کرد. به همین بهانه،جوان آنلاین با «کوروش زارعی» مدیر این مرکز به گفتگو نشست که مشروح آن در ادامه می‌آید.

لطفاً درباره تاریخچه و لزوم پیدایش مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری برای‌مان بگویید.

سال‌ها بود که ما بحثی را در حوزه هنری انقلاب اسلامی مطرح می‌کردیم، اما هر بار که مطرح می‌شد به نتیجه نمی‌رسید. گرچه سال‌ها قدم‌هایی جسته‌وگریخته برداشته شد، اما آنطور که باید اتفاقی نمی‌افتاد. بحث مورد نظر این بود که حوزه هنری، هنرمندان حوزه هنری و توان تولید حوزه هنری به جایی رسیده است که ما باید کم کم بتوانیم به کشورهای مختلف به ویژه کشورهای همسایه و کشورهای مسلمان، آثار خود را ارائه دهیم. آن هم به دو دلیل مهم، اول توجه به مسئله جهاد تبیین است که رهبری نیز به آن تأکید دارند و دلیل دیگر سخنی است که امام خمینی (ره) سال‌ها به آن تأکید داشتند و می‌فرمودند که ما باید انقلاب‌مان را به جهان صادر کنیم. در طول ۴۵سالی که از انقلاب گذشته است، هنرمندان حوزه هنری در رشته‌های مختلف اعم از سینما، ادبیات، شعر، تجسمی و هنرهای نمایشی به جایی رسیده‌اند که توان انتقال تجربیات و دانش خود به کشورهای همسایه و مسلمان و فراتر از آن، حتی کشورهای اروپایی را دارند، اما همواره نبود بخش بین‌الملل در حوزه هنری به عنوان یک خلأ محسوب می‌شد. ما سال‌ها می‌گفتیم که باید یک بخش بین‌الملل در حوزه راه‌اندازی شود، چراکه هنرمندان حوزه هنری باید فراتر از ایران، فعالیت کنند.

این صحبت‌ها ادامه داشت، تا بالاخره در دوره جدید هم، ما این مسئله را با آقای دادمان و مدیران جدید حوزه هنری مطرح کردیم. صحبت‌ها نتیجه داد و حالا چند سالی است که بخش بین‌الملل در حوزه هنری تأسیس شده و در حال فعالیت است. اتفاقات خوبی در چند سال اخیر در بخش بین‌الملل رقم خورد به عنوان مثال ما در کشورهای سوریه و عراق دفتر راه‌اندازی کردیم و به کشوری، چون لبنان رفت و آمد زیادی داشتیم. این رفت‌وآمدها روز به روز بیشتر شد به طوری که ما در عراق، لبنان و سوریه شب شعر برگزار کردیم و کم کم اتفاقات هنری رقم خورد و هنرمندان عرصه تجسمی ما نیز به کشورهای مذکور اعزام شدند. 

روایت راویان، حرکتی بین‌المللی

از سال۹۵ که بنده به عنوان مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری منصوب شدم، در این مرکز حرکتی بین‌المللی را با برگزاری همایش بین‌المللی تئاتر مردمی پیاده‌روی اربعین با عنوان «روایت راهیان»، آغاز کردیم. هفت دوره آن از سال ۹۵ تاکنون برگزار شده است. هرسال نزدیک به ۱۵۰ تا ۲۰۰ نفر از هنرمندان آئینی را انتخاب می‌کردیم، دو روز در نجف، چهار روز در مسیر کربلا، سه تا چهار روز در شهر کربلا هنرهای نمایشی به زبان‌های فارسی، ترکی و عربی اجرا می‌شد. 

درخشش نمایش «عِندَ ما تَنتَهی تُسقُط» در دو جشنواره تونسی

بعد از راه‌اندازی بخش بین‌الملل در حوزه هنری، سعی کردیم که با کشورهای مسلمان و عربی، ارتباطات بیشتری پیدا کنیم. من تجربیاتی را سال‌ها در کشور عراق و به مدت سه سال در کشور سوریه داشتم، آن تجربیات برای رقم‌زدن ارتباطات مؤثر به ما کمک کرد و ما با هنرمندان تئاتر سوریه، یمن، عراق و تونس ارتباط گرفتیم. این ارتباطات باعث شد که سال ۱۴۰۰، ما از بخش بین‌المللی حوزه هنری با نمایش «عِندَ ما تَنتَهی تُسقُط» که دارای موضوع و محتوا ضدصهیونیستی است، در جشنواره‌های «جندو» و «کاف» کشور تونس شرکت کنیم. این نمایش در این دو جشنواره اجرا شد، رتبه و جوایز زیادی دریافت کرد و عنوان نمایش برگزیده به مفهوم مطلق را از آن خود کرد. درضمن، در این اعزام و شرکت، ما با هنرمندان تونس ارتباطات بیشتری پیدا کردیم. 

از اعزام بهترین‌های تعزیه ایران به تونس تا یک «آلاء» ی تماشایی

ارتباطات ما با کشور تونس به عنوان یکی از کشورهای مهم آفریقایی- عربی که دارای معتبرترین و رسمی‌ترین جشنواره‌های تئاتری کشورهای عربی و مسلمان است، بسیار مهم و ارزشمند بود. 
بعد از اعزام این نمایش، سال ۱۴۰۱ گروه تعزیه‌ای را به جشنواره تئاتر صحرایی در یکی از استان‌های جنوبی تونس اعزام کردیم. این گروه، بهترین‌های تعزیه ایران بودند و در رقابت با ۳۰ کشور دنیا توانستند با اجرای تعزیه حضرت حر، عنوان کار برگزیده به مفهوم مطلق را کسب کنند. سال گذشته نیز «اسب قاتلین» به کارگردانی سید محمدهادی هاشم‌زاده از هنرمندان استان فارس، برگزیده مفهوم مطلق دوره چهل و یکم جشنواره تئاتر فجر شد. 
پس از اجراهای موفق و پرتماشاگر در شیراز، ما این کار را برای اجرا در تونس انتخاب کردیم و به جشنواره «کارتاژ» اعزام شد؛ جشنواره «کارتاژ» بزرگ‌ترین و معتبرترین جشنواره تئاتر تونس است. امسال نیز نمایش «آلاء» از طرف بخش بین‌الملل حوزه هنری به هفتمین جشنواره بین‌المللی مونودرام «کارتاژ» تونس اعزام شد. این نمایش از شش تا ۱۳ اردیبهشت در این جشنواره بین‌المللی حضور پیدا کرد و نهایت به نمایندگی از تئاتر ایران از میان ۱۶کشور شرکت کننده؛ عنوان دومین نمایش جشنواره را کسب کرد. تئاتر حوزه هنری و تئاتر ایران به سطحی رسیده که بتواند در ژانرهای مختلف در جشنواره‌های آسیایی، اروپایی و آفریقایی حضور پیدا کند. جا دارد از آقای سیدامیر جاوید مدیر بخش بین‌الملل حوزه هنری انقلاب اسلامی تشکر کنم چراکه در این چند سال، همکاری لازم و تمام و کمال را با مرکز هنرهای نمایشی داشته است. ما هر زمان که خواستیم نمایشی را به جشنواره‌های مختلف در کشورهای دیگر اعزام کنیم با آغوش باز از آن استقبال کردند. این امر نشان از این دارد که تئاتر حوزه هنری به جایی رسیده است که هم بتواند تجربیات خود را در جشنواره‌های کشورهای مختلف انتقال دهد و هم بتواند بحث جهاد تبیین و صدور انقلاب را که جزء وظایف ذاتی حوزه هنری است به خوبی انجام دهد. 

لطفاً، از ویژگی‌های انتخاب «آلاء» برای اعزام بین‌الملل بگویید.

نمایش «آلاء» به کارگردانی و نویسندگی محمد کاظم‌تبار، نمایشی در حوزه مقاومت و جنگ است که روایتی جذاب از این موضوع مقدس را به ما ارائه می‌دهد. این نمایش تاکنون توانسته اجراهای موفقی داشته باشد و جوایز بسیاری را کسب کرده است و در چهاردهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر دائجون کره‌جنوبی نیز به روی صحنه رفته است و اجرا در تونس، دومین حضور بین‌المللی نمایش «آلاء» است. 

جشنواره‌های ملی تئاتر تونس، چه قرابتی با جمهوری اسلامی ایران دارند؟

تونس، کشوری است که بحث بیداری اسلامی برای اولین بار از آنجا آغاز شد و هنوز هم بحث بیداری اسلامی در این کشور مطرح است. هنرمندان و روشنفکران تئاتری کشور تونس، با ما در صهیونیست‌ستیزی و ظلم‌ستیزی ثابت‌قدم هستند و آثار هنری و تئاتری ضدصهیونیستی زیادی را تولید می‌کنند. در ضمن هم هنرمندان، هم مردم تونس سال‌هاست که از مدافعان مردم فلسطین و غزه و افرادی هستند که در بحث انقلابی‌گری با ما بسیار هم‌سو بوده و پیشرو هستند. 

درباره معیار انتخاب آثار ایرانی در جشنواره‌های تونسی توضیح دهید.

انتخاب آثار هم از وجه هنری، هم محتوایی آن برای این جشنواره‌ها اهمیت دارد. معمولاً در تونس - به جهت اینکه کشوری بسیار سیاسی است- نمایش‌هایی که در جشنواره‌هایش روی صحنه می‌رود، جنبه‌های سیاسی بالایی دارد. در اکثر تئاترهای هنرمندان کشور تونس مفاهیمی، چون مبازره با فساد و انقلابی‌گری مبارزه با صهیونیست‌ها زیاد دیده می‌شود و خب این مسئله در بحث انتخاب آثار ایرانی نیز مؤثر است. 

تونس در حوزه تئاتر، حوزه هنری را نماینده ایران می‌داند؟

بله، دقیقاً همین است. چراکه بیشتر تئاترهایی که از ایران به تونس اعزام شده و در جشنواره‌های مختلف حضور پیدا کرده، آثار حوزه هنری بوده است به نوعی که می‌توان گفت جشنواره‌های تونس مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری انقلاب اسلامی را نماینده تئاتر ایران می‌دانند. 

تونس از لحاظ معماری نیز دارای تماشاخانه‌های بزرگ تاریخی است، در این باره فعالیت فرهنگی انجام داده‌اید؟

تونس، در شمال آفریقا قرار دارد و به فرانسه و ایتالیا نزدیک است. سال‌ها قبل از اینکه مستعمره فرانسه باشد، مستعمره ایتالیا بود و شاید بیش از ۲۰تماشاخانه به سبک قدیم روم در آنجا احداث شده بود. به جهت اهمیت این تماشاخانه‌ها، ما در حوزه هنری دو کتاب پژوهشی «تاریخ تونس» و «تماشاخانه‌های رومانی‌ها» نوشته دکترریاض رئیس دانشگاه هنرهای زیبای شهر کاف را که درباره تماشاخانه‌های رومی در تونس و سبقه تئاتر تونس است ترجمه کردیم و قرار است توسط انتشارات سوره مهر حوزه هنری چاپ شوند.